زابل
شهرستان زابل در فاصله 1828كيلومتري تهران واقع شده و آب و هواي آن گرم است. اين شهرستان درقديم سيستان (سگستان) و نيمروز خوانده ميشد. در سال 1314 بر طبق تصويب هيأت وزيران آن را زابلناميدند و در سال 1316 به صورت مركز سيستان درآمد .
در دامنههاي جنوبي آن نيز ويرانههاي بناهاي منسوببه دوره اشكانيان وجود دارد كه در زمان آبادي بسيار باشكوه بوده است. زابل امروزي شهري نسبتاً توسعه يافته ومجهز به انواع خدمات مورد نياز جامعه شهري است.
تقسیمات کشوری
شهرستان زابل با مساحت ۱۵٬۱۹۷ کیلومتر مربع در شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان ۲۱۳ کیلومتر است. این شهرستان دارای تعداد ۶ مرکز شهری و ۵ بخش، ۱۷ دهستان و ۹۳۲ آبادی دارای سکنهاست.
عوارض طبیعی
ارتفاعات، رودخانهها، قنات، چاه و چشمهها(اعم از فصلی و غیر فصلی) سرچشمه رودخانه و منتهی به ارتفاعات این شهرستان کوه خواجه وقلعه رستم است که در غرب زابل قرار دارد و رودخانه هیرمند و شیله از رودخانههای این شهرستان میباشد. اماصدهارودخانه وجویباروکانال دراین شهرستان حاصل خیز وجود دارد ازجمله ارتفاعات ان کوههای پلنگ کوه ولونکه میباشد که کوههای سیستان وبلوچستان رابه کوههای خراسان وصل مینماید
آب
آب این شهرستان ازطریق حلقه چاه - رشته قنات - رشته چشمه با میزان آبدهی متوسط ورودخانههای هیرمند بامیزان آبدهی متوسط سالانه۳هزارمیلیون مترمکعب تامین میشود.
آبوهوا
شهرستان زابل آبوهوای بیابانی گرم و خشک دارد. میانگین بارش سالانه در این شهرستان میلی متر ۷۴و متوسط دمای آن در سال ۸۲ از 47 الی ۱۰- درجه سانتی گراد در تغییر است.
تاریخچه
شهرستان زابل در قدیم سیستان و نیمروز -اریاپولیس و... خوانده میشد. محلی که امروز زابل نامیده میشود بیش ازآن زمینهایی با تپههایی از رسوبات دریایی بود که قسمتی از آن درمسیر رودخانه قرار داشت با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکیهای اطراف آن افزوده شد و بااتصال این منطقه به روستای حسین آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردید. بعدها تأسیس پادگان نظامی براهمیت آن افزود. در سال ۱۳۱۴ شمسی طبق تصویبنامه هیات وزیران، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال ۱۳۱۶ شمسی به مرکز سیستان تبدیل شد. از ارتفاعات مهم این شهرستان کوه خواجه و قلعه رستم است که درغرب زابل قرار دارد. در فراز این کوه تصویری از رستم پهلوان که گرزی دو سر دردست دارد، نقش بستهاست. در دامنههای جنوبی آن نیز ویرانههای بناهای منسوب به دوره اشکانیان به جا مانده که در زمان خود بسیار با شکوه بودهاست. زابل امروزی شهری به نسبت توسعه یافته و مجهز به انواع خدمات مورد نیاز جامعه شهری است.
جمعیت نیروی انسانی
جمعیت
جمعیت این شهر بر پایه آمار سرشماری سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۳۰٬۶۴۲ نفر است.این آمار متعلق به شهر زابل است. براساس سرشماری سال۹۰ شهر زابل و روستا های اطراف آن برابر با۵۲۳۴۵۳ میباشد
نیروی انسانی
براساس برآورد انجام شده در سال ۱۳۸۲جمعیت فعال این شهرستان *(استان)۲۴۱۹۲۳نفر، جمعیت شاغل ۲۲۵۳۵۳ نفر به ترتیب روستایی و شهری ۱۰۸۴۹۷۴و ۱۰۶۵۰۳۴بوده و ترکیب اشتغال به ترتیب کشاورزی صنعت و خدمات ۲۸و۸/۲۴و۲/۴۷ درصد میباشد. بر همین اساس نرخ بیکاری ۲/۱۹ درصد بوده که نسبت به سال ۱۳۷۵(نرخ بیکاری ۶ درصد بوده)،۱۱۳درصد رشد داشته (۲/۱۰ درصد افزایش یافتهاست)
امور اجتماعی
سواد
میزان باسوادی شهرستان درسال۱۳۷۵برابر۵/۶۵درصدبوده که به ۷۲درصددرسال۱۳۸۲افزایش یافتهاست اما درسال۱۳۹۰ این رقم به۸5 درصد رسیدهاست
آموزش و پرورش
در سال تحصیلی ۸۳-۱۳۸۲تعداد کل دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی(بدون بزرگسالان و مراکز تربیت معلم) شهرستان ۹۵۴۷۳ نفر بوده که ۷۳/۱۷ درصد از دانش آموزان استان را تشکیل میدهد. از کل دانش آموزان این شهرستان ۸۵/۵۱ درصد در مقطع ابتدائی، ۱۰/۲۵ درصد درمقطع راهنمائی، ۰۲/۲۱ درصد در مقطع متوسطه و ۳۷/۱۲ درصد در مقطع متوسطه در رشتههای فنی و حرفهای و کار و دانش مشغول به تحصیل میباشند.۱۹/۴۶درصد از کل دانش آموزان شهرستان زابل را دانش آموزان دختر تشکیل میدهند و سهم دانش آموزان مناطق روستائی نیز ۸۵/۵۱ درصد میباشد.
آموزش عالی
در سال تحصیلی ۸۳-۱۳۸۲ در شهرستان زابل، ۱۰۱۳۰ دانشجودر حال تحصیل بوده که از این تعداد ۷۰ در صد در دانشگاه دولتی و ۳۰ درصد در دانشگاه آزاد و پیام نور مشغول به تحصیل بودهاند. شماردانشجویان کنونی بیش از۱۵۰۰۰نفراست
بهداشت و درمان
شهرستان زابل از لحاظ امکانات بهداشتی و درمانی در سال ۱۳۷۵ دارای ۳ بیمارستان با ۲۲۰تخت بوده که در سال ۱۳۸۲ تعداد بیمارستان به ۲ و تعداد تخت بیمارستان نیز به ۲۴۹ رسیدهاست. همچنین در سال ۱۳۷۵ تعداد مراکز بهداشتی شهری و روستائی ۸و۲۷ مرکز بوده که این رقم در سال ۱۳۸۲به ۲۰و۳۵ مرکز افزایش یافتهاست. نسبت برخورداری جمعیت به پزشک در سال ۱۳۷۵ به ازای هر هزار نفر ۲۰ درصد بوده که این نسبت در سال ۱۳۸۲ به ۲/۲۷ پزشک رسیدهاست. طی همین سال به ازای هرهزارنفر۸/۶۵درصدتخت بیمارستان بوده که به۴/۶۶درصدتخت بیمارستانی تغییر یافتهاست.
فرهنگ و گردشگری
تنها سینمای فعال شهرستان زابل در سال ۱۳۸۷ تعطیل شد. همچنین تعداد کتابخانههای عمومی از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۲ از ۴ باب به ۵ باب رسیدهاست. از نظر سالن سخنرانی و نمایش حدود ۷۵ درصد رشد داشته و از ۴ سالن در سال ۱۳۷۵ به ۷ سالن در سال ۱۳۸۲ رسیده و تعداد مراکز فرهنگی ثابت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از ۵ مرکز در سال ۱۳۷۵ به ۵ واحد در سال ۱۳۸۲ رسیدهاست.
تربیت بدنی
این شهرستان از وجود ۴ استادیوم، ۹ میدان فوتبال، ۴ زمین والیبال، ۱۰ زمین بسکتبال، ۲۸ سالن ورزشی و ۳ ورزشگاه بهرمند میباشد. سرانه فضای ورزشی سرپوشیده به ازای هر هزار نفر ۳۳ متر مربع و سرانه فضای ورزشی روباز ۵۷ متر مربع برای هزار نفر جمعیت است.
امور تولیدی و اقتصادی
منابع آب و خاک
در سال ۱۳۸۲ حجم آبهای زیر زمینی در شهرستان زابل – میلیون متر مکعب بوده که معادل – درصد کل آبهای زیر زمینی استان میباشد. همچنین کل منابع آبهای سطحی در این شهرستان ۹۶ میلیون متر مکعب بوده که حدود ۵۰ میلیون متر مکعب از این آبها برداشت شدهاست.
کشاورزی، منابع طبیعی و دامپروری
در سال زراعی ۸۳-۱۳۸۲ سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی شهرستان زابل بالغ بر ۲۵۸۶۱ هکتار است که ۱/۱۶ درصد از سطح کشت زیر کشت استان را تشکیل میدهد. از این مقدار ۵۶/۱ درصد به کشت باغات و ۱/۱۶ درصد به زراعتهای سالانه اختصاص دارد. محصولات عمده زراعی شهرستان غلات، محصولات جالیزی و نباتات علوفهای میباشد. طی همان سال، ۱۱۸ واحد صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور در سطح شهرستان فعال بودهاست. همچنین میزان تولید شیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و عسل به ترتیب ۳۷، ۱/۷، ۳ و – هزار تن بودهاست. لازم به ذکر است این شهرستان دارای ۳۱۶ واحد پرورش ماهی با تولید ۱۰۸هزار تن میباشد.
جنگل و مرتع
در سال ۱۳۸۲ شهرستان زابل، ۴۷۴۵۹۵ هکتار مرتع وجود داشته و مقدار علوفه قابل برداشت از این مراتع صفر تن بودهاست. مساحت جنگلهای طبیعی شهرستان ۱۱۰۰۰ هکتار و مساحت جنگلهای مصنوعی نیز ۱۶۳۳ هکتار میباشد.
صنعت و معدن
تعداد صنایع موجود شهرستان زابل ۷۲ واحد میباشد که تعداد – واحد آن در نقاط روستایی و تعداد – واحد بقیه در نقاط شهری مستقر میباشند. درسال ۱۳۸۲ تعداد ۲ کارگاه فعال مسئولیت استخراج معادن را به عهده داشته که عمدهترین معادن موجود در سطح این شهرستان عبارتاند از: کرومیت – مرمر – سنگ لاشه. سهم شهرستان از کارگاههای معدنی فعال استان ۳/۱۳ درصد میباشد. میزان تولیدات اسمی سالانه گروه معدنی غیر فلزی – تن میباشد که – درصد تولیدات معدنی کل استان را به خود اختصاص دادهاست.
منبع: ویکی پدیا